GIỚI THIỆU ASP
Mục tiêu
???? Cài đặt và chạy ứng dụng ASP trên server IIS
1.1 Giới thiệu ngôn ngữ lập trình web động ASP
Các website thuở ban đầu chỉ bao gồm các trang web tĩnh dưới dạng các file HTML, tất cả những gì cần hiển thị trên trang web thì người thiết kế phải tạo sẵn trên trang đó. Các trang web tĩnh có đuôi là .htm hoặc .html Chẳng hạn muốn tạo một trang web có hiển thị chữ “Hello” với màu chữ đỏ người ta viết file index.html với nội dung như sau:
<html>
<head>
<title>index</title>
</head>
<body>
<p><font color="red">Hello</font></p>
</body>
</html>
Trang web sau đó sẽ được lưu trên Web Server. Khi người dùng muốn xem trang web này họ sẽ dùng trình duyệt gửi một yêu cầu đến server bằng cách gõ vào địa chỉ URL
ví dụ : http://localhost/index.html
Lúc này Web Server nhận được yêu cầu sẽ tìm trong kho dữ liệu của nó trang web index.html tương ứng rồi gửi về cho client, sau đó trang web này sẽ được hiển thị ra bởi trình duyệt. Đó là cách hoạt động của web tĩnh.
Hình 1.1 Cách hoạt động của web tĩnh
Trang web tĩnh tuy rất tiện lợi nhưng không thể đáp ứng được mọi nhu cầu của ứng dụng web, đặc biệt là những yêu cầu tương tác giữa client và web server. Có nhiều tình huống mà nội dung trang web không phải lúc nào cũng có thể soạn thảo và lưu trữ sẵn được mà đôi khi nó cần được sinh ra một cách tự động tùy thuộc vào ngữ cảnh; hoặc có những xử lý phức tạp hơn việc server chỉ đơn giản trả về trang html khi nhận được yêu cầu từ người dùng, ví dụ như phải thu thập thông tin mà người dùng gửi lên qua URL hay form, hoặc truy cập dữ liệu trong database.
Lấy ví dụ nếu chúng ta muốn xây dựng một trang web Login.htm yêu cầu người sử dụng nhập tên username, sau khi submit web server sẽ gửi về người dùng trang web Result.html có nội dung : Welcome username!
Dễ dàng thấy rằng trang Result.htm không thể soạn thảo sẵn được vì ứng với mỗi username mà người dùng nhập vào, trang này có nội dung khác nhau.
Trang Result.html có nội dung khác nhau tùy vào tương tác giữa client và webserver.
Nó không thể soạn thảo sẵn! Nghĩa là các trang web tĩnh không có khả năng tương tác với người dùng.
Trong thực tế có rất nhiều trường hợp chúng ta thường gặp trong thế giới web đòi hỏi sự tương tác mà web tĩnh không thể giải quyết được ( chat, forums, web mail, trang tin tức, giỏ hàng, thông tin thời tiết từng ngày, tỷ giá ngoại tệ hàng ngày)
Để giải quyết vấn đề này người ta sử dụng các ngôn ngữ lập trình web để hỗ trợ sự tương tác giữa client và server. Chúng là những file có chứa các mã lập trình, có thể tạo ra các trang web động, cho phép trả về cho client trang web có nội dung có thể thay đổi một cách linh động ứng với những ngữ cảnh cụ thể, thu thập và phản hồi với thông tin mà người dùng gửi lên server (thông qua form hay URL), truy cập dữ liệu trong database…
Một số ngôn ngữ lập trình web động phổ biến gồm ASP, PHP, Java, .net … ASP (Active Server Pages) là ngôn ngữ lập trình web được viết bởi hãng Microsoft, rất phổ biến trên hệ điều hành Microsoft Windows. Các trang web viết bằng ngôn ngữ này có phần mở rộng là .asp (ví dụ HelloWorld.asp) thay vì .htm hay .html.
Nội dung file ASP về cơ bản rất giống file Html bình thường, nó bao gồm các cú pháp html trộn lẫn các mã lập trình ASP (còn gọi là các script, được viết bằng VBScript hay JavaScript). Các Script trong ASP thực thi trên server. Có thể nói trang ASP là sự kết hợp các thẻ html, các script và các ActiveX Component. Script có thể trộn lẫn giữa các thẻ html và nằm trong cặp dấu <% %>
Thông thường người ta dùng ASP với Web Server có tên là Internet Information Services (IIS) của Microsoft. Đây là thành phần có sẵn trong hệ điều hành Windows 2000 hoặc XP. Nếu máy tính chưa cài đặt thì chúng ta có thể vào Control Panel => Add/remove programs=> Add/remove Windows Components=>Internet Information Services (IIS) và chọn cài đặt thành phần này.
1.3 Cài đặt và chạy ứng dụng ASP đầu tiên
Để bắt đầu chạy một website viết bằng ngôn ngữ ASP đầu tiên chúng ta thực hiện các bước sau:
• Cài đặt web server IIS ( ở phần trên) và start IIS
• Cấu hình cho website bằng cách tạo Virtual Directory trên Web Server
• Viết các file ASP và save vào thư mục đã được cấu hình cho website trên server
• Dùng trình duyệt (như Internet Explorer) trên client yêu cầu file ASP và hiển thị kết quả trả về.
1.3.1 Cấu hình cho Website trên IIS
Sau khi start IIS mặc định web server sẽ phục vụ ở địa chỉ http://localhost (địa chỉ trên máy local, cũng giống như một địa chỉ website kiểu như http://www.yahoo.com trên Internet) Chúng ta tạo một thư mục ảo (Virtual Directory) trên web server để chứa ứng dụng web,
ví dụ http://localhost/test ở đây “test” còn được gọi là Alias của Virtual Directory này.
Vậy để lưu trữ các trang ASP trên server trước hết ta sẽ tạo một Virtual Directory với một Alias và thư mục tương ứng rồi upload các file ASP vào thư mục này, sau đó truy cập các trang ASP này thông qua địa chỉ http://localhost/Alias Cách tạo một Virtual Directory trong IIS: Vào Web Server từ Control Panel=> Administrative Tools=>Internet Services Manager (hoặc Computer Management)=> Default Website (nếu thấy nó đang stop thì start nó lên) => New=> Virtual Directory (làm theo wizard, chọn các tham số Alias: tên Virtual Directory của mình ví dụ “test”, Directory: thư mục chứa Website ví dụ “C:\Web”)
Hình 1.4 Tạo Virtual Directory trên IIS
Sau khi kết thúc wizard này chúng ta đã có một Virtual Directory sẵn sàng trên web server.
Hãy save các trang asp vào thư mục “c:\Web”. Địa chỉ truy cập vào website trong trường hợp này sẽ là: http://localhost/test/ Một cách khác cũng tương tự và dễ thao tác hơn là nhấn chuột phải vào thư mục C:\web, chọn Properties => Web sharing => Share this folder=> Add Alias.
1.3.2 Viết các file ASP
Script được viết trong cặp thẻ <% %>, bắt đầu bằng thẻ mở <% và kết
thúc bằng thẻ đóng %>
Chúng ta có thể soạn trang ASP bằng bất cứ chương trình soạn thảo nào như notepad, Frontpage, Dreamweaver…
Ví dụ, tạo 1 file Hello.asp để hiển thị lời chào Hello ra màn hình, save vào thư mục “c:\Web”
<html>
<head>
<title>New Page 1</title>
</head>
<body>
<%
response.write “Hello!” ‘Hiển thị lời chào Hello
%>
</body>
</html>
Câu lệnh response.write sẽ cho phép hiển thị một chuỗi ra trang web.
Chú thích trong lập trình ASP được viết sau dấu nháy đơn ‘
Mã lập trình ASP <%response.write “Hello!” %> được viết trộn lẫn giữa các thẻ HTML.
1.3.3 Dùng trình duyệt truy cập website
Mở trình duyệt (ví dụ Internet Explorer), trên thanh địa chỉ gõ địa chỉ sau đây để truy cập vào trang Asp ta đã tạo ra:
http://localhost/test/Hello.asp
Lưu ý là trang asp phải chạy trên web server chứ không thể open trực tiếp với browser như các trang html.Webserver xử lý như thế nào khi người dùng yêu cầu một trang ASP: Không giống như html, khi người dùng yêu cầu 1 trang html, web server sẽ tìm trong kho dữ liệu và trả về file html đó để browser hiển thị lại phía client. Khi người dùng yêu cầu 1 trang Asp, IIS server sẽ chuyển trang ASP đó cho một bộ phận xử lý gọi là ASP engine. Engine sẽ đọc mã nguồn file asp theo từng dòng, thực thi các script trong file. Cuối cùng file ASP được trả về cho người dùng dưới dạng một trang html thuần túy (không còn mã script) giống như trang web tĩnh. Nếu chúng ta xem lại mã nguồn của trang này trên browser thì có thể thấy những đoạn code asp trong file đã được dịch thành các dữ liệu html bình thường.
Hình 1.5 ASP engine xử lý file asp trước khi trả về cho browser
Hình 1.6 Trang ASP sau khi thực thi trả về cho client dưới dạng 1
trang web tĩnh.Browser không xem được mã nguồn của trang ASP
Bây giờ chúng ta quay lại bài toán Login ở trên. Ta có thể soạn thảo một trang Login.html và một trang Result.asp như sau:
Login.html
<html>
<head>
<title>New Page 1</title>
</head>
<body>
<form method="POST" action="Result.asp">
<p>Username: <input type="text" name="username" ></p>
<p><input type="submit" value="Submit" name="submit"></p>
</form>
</body>
</html>
Result.asp
<html>
<head>
<title>New Page 1</title>
</head>
<body>
<%
dim x
x=request.form("username") 'biến x nhận lại giá trị username từ form login
response.write "Hello "&x 'hiển thị nội dung tùy theo giá trị nhận được do
‘người dùng điền vào form
%>
</body>
</html>
Một số ví dụ khác:
Hiển thị ngày giờ của server
<html>
<head>
8 ASP
<title>New Page 2</title>
</head>
<body>
<%response.write Now%>
</body>
</html>
Kết quả: 7/5/2005 12:21:57 PM
Hiển thị năm và tháng:
<%
response.write “Year: “&year(now)
response.write “Month:”&month(now)
%>
